Opublikowany: 29/11/2021

Stanowisko dotyczące 3. dawki szczepionki mRNA przeciwko SARS-CoV-2 u pacjentów z SM

3. medycyna okolo.jpg

Stanowisko dotyczące podania 3. dawki szczepionki mRNA przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 (firm Pfizer/BioNTech oraz Moderna) u pacjentów chorujących na stwardnienie rozsiane

Monika Nojszewska, Alicja Kalinowska, Monika Adamczyk-Sowa, Alina Kułakowska, Halina Bartosik-Psujek

Sekcja Stwardnienia Rozsianego i Neuroimmunologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego

 

Grupa robocza ekspertów Sekcji Stwardnienia Rozsianego i Neuroimmunologii Polskiego Towarzystwa Neurologicznego opracowała stanowisko na temat podania III dawki szczepionki mRNA przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 (firm Pfizer/BioNTech oraz Moderna) u chorych na stwardnienie rozsiane (SM). Ustalenia powstały w oparciu o opinie ekspertów i dane uzyskane z piśmiennictwa do dnia 20.11.2021.

 

1. W związku z dopuszczoną w Polsce możliwością podania III dawki szczepionki mRNA przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 (firm Pfizer/BioNTech oraz moderna) należy odróżnić dwie sytuacje kliniczne:

  • podanie dodatkowej dawki szczepionki (ang. additional dose) – zalecane jest u pacjentów z zaburzeniami odporności i jest możliwe po upływie 28 dni od zakończenia podstawowego schematu szczepienia. Do tej grupy pacjentów w Polsce zostali zaliczeni m.in. chorzy z leczeni z powodu chorób onkologicznych, z niedoborami odporności czy po przeszczepie narządów, ale także – co istotne - chorzy leczeni aktualnie dużymi dawkami kortykosteroidów lub innych leków, które mogą hamować odpowiedź immunologiczną. Do szczepienia dodatkową dawką może być stosowana szczepionka Comirnaty (Pfizer/BioNTech) lub Spikevax (Moderna) - ta ostatnia w ilości połowy dawki standardowej..
  • podanie dawki przypominającej (ang. booster) – wówczas, gdy naturalna odpowiedź poszczepienna po zastosowaniu podstawowego cyklu szczepienia zmniejsza się z upływem czasu. W Polsce umożliwiono jej podanie po upływie ≥ 6 miesięcy od zakończenia podstawowego schematu szczepienia (2 dawki szczepionek Pfizer/ Moderna/AstraZeneca lub 1 dawka szczepionki Janssen-Johnson&Johnson) dla wszystkich osób, które ukończyły 18 rok życia. Do szczepienia dawką przypominającą może być stosowana szczepionka Comirnaty (Pfizer/BioNTech) lub Spikevax (Moderna) - ta ostatnia w ilości połowy dawki standardowej. Preferowanym preparatem do podania dawki przypominającej szczepionki jest preparat użyty w podstawowym schemacie szczepienia. W przypadku szczepionek wektorowych obie szczepionki mRNA mogą zostać użyte.

2. Podanie III dawki szczepionki mRNA powoduje mocniejszą odpowiedź immunologiczną przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 zarówno humoralną (zależna od limfocytów B produkcja przeciwciał) jak i komórkową (aktywacja limfocytów T). Obecnie uważa się, że poziom wytworzonych po szczepieniu przeciwciał nie odzwierciedla w pełni uzyskanej odporności poszczepiennej, gdyż ocenia jedynie odpowiedź humoralną. Brak wytworzenia przeciwciał nie powinien być utożsamiany z brakiem odpowiedzi poszczepiennej, szczególnie u chorych w trakcie terapii powodującej deplecję limfocytów B.

3. Dostępne obecnie piśmiennictwo nie pozwala ocenić skuteczności szczepień przeciwko SARS-CoV-2 w grupie pacjentów z SM leczonych immunomodulująco lub immunosupresyjnie, jednak pojawiają się doniesienia o zmniejszonej produkcji przeciwciał po szczepieniu u chorych leczonych niektórymi lekami. Wydaje się, że pacjenci ci mogą skorzystać na podaniu dodatkowej dawki szczepionki. Do tej grupy zaliczamy chorych leczonych:

  • modulatorami receptora dla fosforanu sfingozyny-1 (fingolimod, siponimod, ozanimod, ponesimod),
  • alemtuzumabem,
  • przeciwciałami monoklonalnymi anty-CD20 (okrelizumab, rytuksymab, ofatumumab).

4. W przypadku niektórych terapii modyfikujących przebieg choroby (okrelizumab, alemtuzumab) należy zwrócić uwagę na czas podania dodatkowej dawki szczepionki, który powinien być dostosowany do harmonogramu terapii, gdyż właściwy moment podania szczepionki w cyklu leczenia pozwala znacząco zwiększyć jej skuteczność.

  • Z punktu widzenia mechanizmów immunologicznych najbardziej odpowiednim punktem czasowym podanie III dawki szczepionki wydaje się okres pomiędzy 4 a 6 miesiącem od podania ostatniej dawki okrelizumabu i minimum 4-6 tygodni przed podaniem kolejnej dawki leku. Minimalnym okresem, który należy odczekać wydaje się okres 12 tygodni od podania ostatniej dawki leku.
  • U pacjentów leczonych alemtuzumabem podanie III dawki szczepionki można rozważyć minimum 24 tygodnie po podaniu kursu leczenia i nie mniej niż 4 tygodnie przed podaniem kolejnego kursu leczenia. Najwyższa skuteczność szczepienia pojawia się po 6 miesiącach od podania ostatniej dawki leku.

5. Chorzy na stwardnienie rozsiane powinni stosować się do ogólnych reguł profilaktyki zakażenia wirusem SARS-CoV-2 i zasad szczepień przeciwko temu wirusowi obowiązujących w naszym kraju, w tym opisanych w charakterystyce produktu leczniczego szczepionki. Należy śledzić na bieżąco informacje w tym zakresie na dostępnych stronach Ministerstwa Zdrowia.

6. Chorzy z postacią wtórnie i pierwotnie postępującą stwardnienia rozsianego często znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka ciężkiego przebiegu infekcji COVID-19, z uwagi na bardziej zaawansowany wiek i większą niepełnosprawność. Chorzy ci powinni stosować się do zasad szczepień przeciwko wirusowi SARS-CoV-2 obowiązujących w naszym kraju. Wydaje się, że w tej grupie chorych bilans korzyści znacząco przewyższa ewentualne ryzyko związane ze szczepieniem.

7. W razie wątpliwości każdą decyzję należy podejmować indywidualnie biorąc pod uwagę ryzyko narażenia na zakażenie wirusem SARS-CoV-2, rodzaj terapii, stan układu odpornościowego, ogólny stan zdrowia pacjenta czy współwystępowanie innych chorób.

 

Źródła:

  1. Bar-Or A, Calkwood JC, Chognot C, Evershed J, Fox EJ, Herman A, Manfrini M, McNamara J, Robertson DS, Stokmaier D, Wendt JK, Winthrop KL, Traboulsee A. Effect of ocrelizumab on vaccine responses in patients with multiple sclerosis. The VELOCE study. Neurology 2020;95(14):e1999-e2008. doi: 10.1212/WNL.0000000000010380.
  2. Ciotti JR, Valtcheva MV, Cross AH. Effects of MS disease-modifying therapies on responses to vaccinations: A review. Mult Scler Relat Disord. 2020;45:102439. doi: 10.1016/j.msard.2020.102439.
  3. Farez MF, Correale J, Armstrong MJ, Rae-Grant A, Gloss D, Donley D, Holler-Managan Y, Kachuck NJ, Jeffery D, Beilman M, Gronseth G, Michelson D, Lee E, Cox J, Getchius T, Sejvar J, Narayanaswami P. Practice guideline update summary: Vaccine preventable infections and immunization in multiple sclerosis: Report of the Guideline Development, Dissemination, and Implementation Subcommittee of the American Academy of Neurology. Neurology 2019;93(13):584-594. doi: 10.1212/WNL.0000000000008157.
  4. Lebrun C, Vukusic S; French Group for Recommendations in Multiple Sclerosis (France4MS) and the Société Francophone de la Sclérose En Plaques (SFSEP). Immunization and multiple sclerosis: Recommendations from the French multiple sclerosis society. Mult Scler Relat Disord. 2019;31:173-188. doi: 10.1016/j.msard.2019.04.004.
  5. Moiola L, Barcella V, Benatti S, Capobianco M, Capra R, Cinque P, Comi G, Fasolo MM, Franzetti F, Galli M, Gerevini S, Meroni L, Origoni M, Prosperini L, Puoti M, Scarpazza C, Tortorella C, Zaffaroni M, Riva A. The risk of infection in patients with multiple sclerosis treated with disease-modifying therapies: A Delphi consensus statement. Mult Scler. 2020;1352458520952311. doi: 10.1177/1352458520952311. Online ahead of print.
  6. Pellegrino P, Carnovale C, Perrone V, Pozzi M, Antoniazzi S, Radice S, Clementi E. Efficacy of vaccination against influenza in patients with multiple sclerosis: The role of concomitant therapies. Vaccine 2014;32(37):4730-5. doi: 10.1016/j.vaccine.2014.06.068.
  7. Reyes S, Ramsay M, Ladhani S, Amirthalingam G, Singh N, Cores C, Mathews J, Lambourne J, Marta M, Turner B, Gnanapavan S, Dobson R, Schmierer K,Giovannoni G. Protecting people with multiple sclerosis through vaccination. Pract Neurol. 2020;20(6):435-445. doi: 10.1136/practneurol-2020-002527.
  8. Riva A, Barcella V, Benatti S, Capobianco M, Capra R, Cinque P, Comi G, Fasolo MM, Franzetti F, Galli M, Gerevini S, Meroni L, Origoni M, Prosperini L, Puoti M, Scarpazza C, Tortorella C, Zaffaroni M, Moiola L. Vaccinations in patients with multiple sclerosis: A Delphi consensus statement. Mult Scler. 2020;1352458520952310. doi: 10.1177/1352458520952310. Online ahead of print.
  9. Waldman RA, Creed M, Sharp K, Adalsteinnson J, Imitola J, Durso T, Lu J. Letter in Reply: Toward a COVID-19 Vaccine Strategy for Pemphigus Patients on Rituximab. J Am Acad Dermatol. 2020 Oct 29:S0190-9622(20)32896-6. doi: 10.1016/j.jaad.2020.10.075. Epub ahead of print. PMID: 33130180; PMCID: PMC7598732.
  10. Zheng C, Kar I, Chen CK, et al. Multiple Sclerosis Disease-Modifying Therapy and the COVID-19 Pandemic: Implications on the Risk of Infection and Future Vaccination. CNS Drugs. 2020;34(9):879-896. doi:10.1007/s40263-020-00756-y.
  11. https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/comirnaty-epar-product-information_pl.pdf
  12. https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/covid-19-vaccine-moderna-epar-product-information_en.pdf
  13. https://www.ema.europa.eu/en/documents/product-information/covid-19-vaccine-astrazeneca-product-information-approved-chmp-29-january-2021-pending-endorsement_en.pdf
  14. Giovannoni G, Smets I, Reyes S. The COVID-19 vaccine and vaccine readiness in MS. Evidence suggests all people with multiple sclerosis, including those on any class of disease-modifying treatment, can and should be vaccinated against COVID-19. Pract Neurol Jan 2021:77-81.
  15. Srinivas KP. Recent developments in vaccines strategies against human viral pathogens. Recent Developments in Applied Microbiology and Biochemistry. 2021;3-12. doi:10.1016/B978-0-12-821406-0.00001-1.
  16. Achiron A, Mandel M, Dreyer-Alster S, et al. Humoral immune response to COVID-19 mRNA vaccine in patients with multiple sclerosis treated with high-efficacy disease-modifying therapies. Ther Adv Neurol Disord. 2021 Apr 22;14:17562864211012835. doi: 10.1177/17562864211012835.
  17. Achiron A, Dolev M, Menscu S et al. COVID-19 vaccination in patients with multiple sclerosis: What we have learnt by February 2021. 2021 May;27(6):864-870. doi: 10.1177/13524585211003476. Epub 2021 Apr 15.
  18. Achiron A, Mandel M, Dreyer-Alster S, et al. Humoral immune response in multiple sclerosis patients following PfizerBNT162b2 COVID19 vaccination: Up to 6 months cross-sectional study [published online ahead of print, 2021 Oct 9]. J Neuroimmunol. 2021;361:577746. doi:10.1016/j.jneuroim.2021.577746.
  19. Komunikat Ministra Zdrowia w sprawie dawki przypominającej szczepionek przeciw COVID-19 dla osób dorosłych - Szczepienia.Info (pzh.gov.pl) (z dn. 19.10.2021).
  20. wytyczne MS International Federation https://www.msif.org/news/2020/02/10/the-coronavirus-and-ms-what-you-need-to-know/ (z dn. 19.11.2021)
  21. wytyczne National MS Society https://www.nationalmssociety.org/coronavirus-covid-19-information/multiple-sclerosis-and-coronavirus/covid-19-vaccine-guidance/COVID-19-Vaccine-Boosters-and-Additional-Doses (z dn. 19.11.2021).
  22. ECDC and EMA highlight considerations for additional and booster doses of COVID-19 vaccines. News 02/09/2021. ECDC and EMA highlight considerations for additional and booster doses of COVID-19 vaccines (europa.eu) (z dn. 19.11.2021).
  23. Farez MF. Position statement on COVID-19 vaccinations in MS patients. Prezentacja na 37th Congress of ECTRIMS, 13-15.10.2021.